Collectie ansichten Jan Bijnen uitgebreid

De Brabant-Collectie heeft onlangs haar verzameling kunnen uitbreiden met ongeveer 275 prentbriefkaarten van Jan Bijnen. Mei 2008 droegen de erfgenamen zijn fotografische nalatenschap aan ons over. Waalrenaar Jan Bijnen (1874-1959) is bekend als fotograaf, boekhandelaar en uitgever van prentbriefkaarten. 
Personen en vele dorpsgezichten in de Kempen heeft hij op de gevoelige plaat vastgelegd. Per fiets ging hij op pad met zijn houten platencamera, statief en zware, fragiele glasplaten. De collodiumplaten moest de fotograaf zelf ter plekke prepareren. Tijdrovend werk, waardoor het fotograferen zelden onopgemerkt bleef. Vaak liepen nieuwsgierige dorpsbewoners, soldaten en kinderen op hem af en zodoende werden ook zij vereeuwigd.

Groeten uit Liempde. Hoofdstraat

Uitg. J. Bijnen, Photogr. Kunsth., Waalre

Prentbriefkaart (niet gelopen)

© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University

Hij liet de dorpsgezichten bij de wereldberoemde firma Dr. Trenkler & Co en bij Glass & Tusche (beide gevestigd te Leipzig) produceren tot prentbriefkaarten. Mogelijkerwijs deed hij dat ook in Halberstadt door Louis Koch. In Nederland verzorgden Gebr. Van Straaten in Middelburg en Jos Nuss & Co in Haarlem zijn drukken.
Zijn zaak droeg naast de naam “J. Bijnen, Kunsthandel Waalre” de aanduiding “Groothandel in fantasie-, ansicht- en felicitatiekaarten”. Bijnen had de ansichtkaarten steeds voorradig, zoals blijkt uit een advertentie in de Meierijsche Courant (23 mei 1908) met de spraakmakende kop "Ergens een lijk gevonden". Hierin staat: Nergens wordt een billijker adres gevonden dan de Prentbriefkaartenhandel Veni Vidi Vici Waalre... Voorradig ruim 200.000 ansichten van Eindhoven…, Aalst, Waalre, kasteel Het Hof, Zoeterbeek, Eckart enz. Uitvoeringen collochromglace, Autochroom, Tinto Novum, Duplex en Lichtdruk. Kaarten van voorgenoemde plaatsen zijn uitsluitend bij ondergeteekende verkrijgbaar. Voorhanden circa 25 diverse Noordbrabantsche kiekjes, benevens eene enorme keuze Fantasiekaarten in alle uitvoeringen en prijzen.

Niet alleen in zijn eigen winkel, maar ook via allerlei lokale afnemers, verkocht hij zijn prentbriefkaarten. Vanaf 1905 werkte Bijnen als hoofdvertegenwoordiger voor firma Trenkler en vertegenwoordigde hij o.a. ook Weenenk & Snel te Den Haag en Peinture Bogaerts te Boxtel.

Geldrop. Korte Kerkstraat
Uitg. G. Thielens-Cappers, Boekhandel, Geldrop. J. Bijnen, Phothogr. Kunsth., Waalre
Serienr. 17 21329
Prentbriefkaart (gelopen), poststempel [onleesbaar postzegel verwijderd] 1925
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University

Op de adreszijde van bovenstaande kaart staat: "Uitg. G. Thielen-Cappers, Boekhandel, Geldrop. J. Bijnen, Photogr. Kunsth., Waalre". Beiden waren uitgever, eerstgenoemde was daarnaast lokale afnemer en laatstgenoemde was de fotograaf. Tevens staat hier het serienummer van de kaart: 17 21329. Dit laatste geeft aan, dat de kaart in 1917 is gedrukt door Trenkler.

Soms staat Bijnen niet vermeld als fotograaf of uitgever op de prentbriefkaart. Aan de hand van onze collectie glasnegatieven kan aangetoond worden dat het toch zijn opname betreft, zoals bijvoorbeeld het sanatorium in Eersel. 

St. Jacobusgesticht Eersel. R.K. Sanatorium en Vacantie-Koloniehuis Lighal der Patienten
Serienr. C 4763 II
Prentbriefkaart (gelopen), poststempel [onleesbaar postzegel verwijderd], ca. 1910
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University

Jan Bijnen bezocht meer dan vijftig plaatsen in Zuidoost-Brabant (van Bergeijk tot St. Michielsgestel) en rond de grensstreek, zelfs ten tijde van de mobilisatie. Ook daarbuiten was hij actief, zoals in West-Brabant, Limburg en België. Het leverde fraaie dorpsgezichten op, met foto’s van markten, kerken, scholen, fabrieken, stations, maar ook van boerentaferelen, volksfeesten en andere gebeurtenissen waarop veel mensen staan.

Dat hij niet louter zakelijk dacht, blijkt uit de vele rustieke plekjes die hij vastlegde en waar hij vermoedelijk niet veel afdrukken van kon verkopen. Vaak bestaat er van een bepaald verdwenen stukje stad of dorp geen andere foto dan die van hem óf is het zelfs de oudste foto.

De prentbriefkaarten van Bijnen zijn vandaag de dag nog steeds zeer gewilde verzamelobjecten.

Een impressie van de uiteenlopende onderwerpen:

Straatbeeld met plein en fabriek (Eindhoven)

Een vroege opname van het Wilhelminaplein. Rechts zijn de bomen en de bedrijfsgebouwen van de oude Stoom-Koek- en Broodfabriek J. van de Hurk-van Brunschot te zien.

Ein[d]hoven. Wilhelminaplein
Uitg. J. Bijnen, Kunsthandel, Waalre. Serienr. 87368
Prentbriefkaart (gelopen), poststempel 24 augustus 1907
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University

Molen (Best)

Rond 1900 kende Best twee graanmolens. De stenen romp van deze molen staat nog aan de tegenwoordige Heilige Hartstraat.

Groet uit Best Wind Graanmolen. Landelijk Dorpskiekje
Uitg. Jos L. v.d. Sande, Boekh. Best; J. Bijnen, Photogr. Kunsth., Waalre
 Prentbriefkaart (niet gelopen), begin jaren 20
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University

Melkfabriek (Budel)

Het betreft de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek St. Anthonius te Budel. Op initiatief van burgemeester Van Uden werd op 17 januari 1913 besloten samen met Maarheeze, Soerendonk en Gastel een stoomzuivelfabriek te bouwen aan de Maarheezerweg. Vóór die tijd waren er verschillende met handkracht gedreven boterfabriekjes geweest.

Budel. Coöperatieve Stoomzuivelfabriek
Uitg. J. Bijnen, Photogr. Kunsth., Waalre, serienr. 16 19877
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University

Spoorwegovergang (Best)
Een opname van de spoorwegovergang Hoofdstraat – Oirschotseweg te Best. Bij het naderen van de trein moest de overweg nog met de hand worden dichtgerold. 

Groeten uit Best b/d Overweg der S.S.
Uitg. Jos L. v.d. Sande, Boekhandel, Best. J. Bijnen, Photogr. Kunsth., Waalre 
Serienr. 17 21325
Prentbriefkaart (gelopen); poststempel 25 mei 1918 (militaire veldpost?)
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University

Watertoren (Eindhoven: Stratum)

De foto van de bouw van de (inmiddels weer verdwenen) watertoren dateert uit 1903. Het was een project dat door Eindhoven en Stratum samen werd bekostigd.

Watertoren voor Eindhoven en Stratum in aanbouw
Uitg. J. Bijnen, Kunsthandel, Waalre
Prentbriefkaart (gelopen); poststempel 13 september 1904
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University

Militairen ten tijde van de mobilisatie (Reusel)

Een opname van de ingang van het kampement te Reusel: houten barakken voor de huisvesting van de militairen in 1914-1918. De toren van de kerk steekt boven het dak van het kampement uit.

Reusel (N.Br.) Loods en Keuken voor H.H. Militairen
Uitg. J. Bijnen, Photogr. Kunsth., Waalre
Prentbriefkaart (gelopen), poststempel 2 mei 1916 (militaire veldpost)
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University