Over mij

Mijn foto
De Brabant-Collectie is in 1837 in 's-Hertogenbosch opgericht door het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant en wordt sinds 1986 beheerd door de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg

woensdag 8 juli 2015

Toogdag Belgisch-Nederlands Boekbandengenootschap

Op vrijdag 12 juni jl. organiseerde conservator Emy Thorissen in samenwerking met het bestuur van het Belgisch-Nederlands Boekbandengenootschap een mini-symposium rond het thema ‘Boekbanden in de Universiteitsbibliotheek Tilburg’. Dit genootschap heeft tot doel de studie van de boekband te bevorderen. Met zijn activiteiten wil het duidelijk maken wat het belang is van onderzoek naar boekbanden, zowel voor de boekgeschiedenis in het algemeen als voor verschillende andere disciplines. 

Na het welkomstwoord van Noël Geirnaert, voorzitter van het Boekbandengenootschap, begonnen de presentaties. Vanuit verschillende invalshoeken werden de Tilburgse oude en bijzondere collecties belicht. De Universiteit van Tilburg is een jonge universiteit, opgericht in 1927 als de Roomsch Katholieke Handelshoogeschool. Emy Thorissen vertelde over de ontstaansgeschiedenis van maar liefst drie collecties. Aan bod kwamen die van de Theologische Faculteit en die van de Brabant-Collectie. Deze bevatten meer dan 51.000 oude drukken, circa 75 middeleeuwse handschriften, 140 incunabelen en honderden post-incunabelen. De oorsprong van deze schatten ligt in het voormalige Grootseminarie Haaren, de Minderbroeders-Kapucijnen en het Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen Noord-Brabant uit ‘s-Hertogenbosch. Maar ook de onlangs verworven verzameling kinderboeken Buijnsters-Smets passeerde de revue. Highlights van deze mooie handboekbanden werden getoond: van laatmiddeleeuwse tot twintigste-eeuwse banden afkomstig uit diverse landen. Tevens was er speciale aandacht voor de in Brabant vervaardigde handgebonden boeken zoals ruit- en paneelstempelbanden en prijsbanden.

Volgens Robert Arpots (conservator UB Nijmegen) hebben vorm en inhoud van een boek vaak niets met elkaar te maken. De boeken zijn uiteraard beschreven in de catalogus, maar de boekbanden zelf worden niet ontsloten. Sinds 2009 worden zestiende-eeuwse rol- en plaatstempelbanden van de UB Nijmegen in de Einbanddatenbank (EBDB) ingevoerd.  De EBDB bevat momenteel meer dan 75.000 beschrijvingen van plaat-, rolstempels en losse stempels. Arpots probeerde de rollen of plaatstempels van vier banden uit de UB Tilburg te koppelen aan een binder, locatie en periode waarin de boekband gemaakt is. Soms staan de initialen van de eerste eigenaar en/of de binder of het vervaardigingsjaar op de boekband vermeld. De herkomst van het boek kan soms ook uitsluitsel geven.

Na de presentaties volgde een workshop, waarbij volop gelegenheid was een selectie van bijzondere uitgevers- en handboekbanden te bekijken, aan te raken en te bespreken. Jan Storm van Leeuwen (voormalig conservator Boekbandencollectie van de Koninklijk Bibliotheek te Den Haag) gaf een toelichting bij de zes tafels.

Hieronder volgt een beeldverslag:

Laat Middeleeuwse Nederlandse paneelstempelbanden:

Duitse Renaissancebanden - 16e eeuwse rol- en plaatstempelbanden:

Aan de hand van wrijfsels van deze banden kunnen de binderijen beter herkend worden.

Bijzondere materialen & technieken:

Sier- en brokaatpapieren banden:

Uitgeversbanden (na 1830):

Fraaie kinderboekbanden uit de collectie Buijnsters-Smets:

Tijdens het middagvullende programma werden veel vragen gesteld en onderling levendig gediscussieerd. Na afloop van de workshop werd een tijdlang nagepraat.


Speciaal voor deze toogdag is een bescheiden expositie ingericht in de vitrines op niveau 1 en 0 van de universiteitsbibliotheek. De tentoonstelling is nog te zien t/m vrijdag 24 juli.

maandag 6 juli 2015

Aanvulling op collectie kinderboeken Buijnsters-Smets

Op dinsdag 19 mei 2015 heeft het echtpaar Buijnsters-Smets circa 55 laatnegentiende-eeuwse en vroegtwintigste-eeuwse kinderboeken ‘om niet’ overgedragen aan de Universiteitsbibliotheek Tilburg. De collectie is van belang voor de bij de Faculteit Geesteswetenschappen gevestigde leerstoel Kinder- en Jeugdliteratuur.

Deze 55 kinderboeken behoorden tot de verzameling van hun onlangs overleden dochter. De boekjes zijn een welkome aanvulling op de in februari 2014 verworven collectie van circa 1.000 achttiende, negentiende en vroegtwintigste-eeuwse kinderboeken. 

De gehele verzameling Buijnsters-Smets kinderboeken bevindt zich nu in Tilburg en wordt beheerd door de Brabant-Collectie. 
Een impressie:




donderdag 2 juli 2015

Jiangsu - Brabant: twintig jaar vriendschap, eeuwenlang verbonden

Dit boek is door de Provincie Noord-Brabant uitgegeven bij het 20-jarige jubileum van de zusterrelatie tussen de provincie Jiangsu in China en de Provincie Noord-Brabant. Deze zusterrelatie bestaat sinds 9 september 1994. 

Het fungeert voor de provincie als exclusief relatiegeschenk en is op de dag van het jubileum aangeboden aan de ambassadeur van China, Xu Chen, en in oktober aan de gouverneur van Jiangsu, Li Xueyong, bij zijn bezoek aan Brabant ter ere van het jubileum.

De teksten zijn weergegeven in drie talen: Chinees, Engels en Nederlands. Het werk is mooi vormgegeven en rijkelijk voorzien van illustraties. De Brabant-Collectie heeft met name het oude beeldmateriaal (prenten uit oude gedrukte werken en kaarten) verzorgd. Dit fraaie boek laat niet alleen zien wat Jiangsu en Brabant hebben opgebouwd in deze periode, maar ook dat deze verbondenheid al veel verder teruggaat in de tijd. In negen hoofdstukken wordt vanuit het verleden ingezoomd op hoogtepunten als Brabantse kastelen en Chinese interieurs, keramische kunst, eetcultuur, schilder- en dichtkunst, sport en educatie. Daarnaast worden de periode van het jubileum en de rol van overheid, onderwijs en bedrijfsleven besproken. Bekijk hier het item van Omroep Brabant over dit laatste onderwerp.

Tussen de hoofdstukken staan interviews, zowel vanuit het perspectief van Jiangsu als vanuit Brabant, met visies op de samenwerking en kansen voor de toekomst. Dit werk toont de cultuurhistorie die de beide gebieden delen en de verbondenheid die vanuit het verleden naar de toekomst gericht is.

Dit boek wordt niet uitgeleend! U kunt het wel komen inzien in onze raadpleegruimte.

Vindplaats: TRE 099 C32 

woensdag 1 juli 2015

Zeldzaam drukwerkje van 18de eeuwse blinde dichteres Petronella Moens

Portret Petronella Moens 
Margaretha Cornelia Boellaard
olieverf op doek, ca. 1820/1824
Bron: Wikimedia Commons
De Brabant-Collectie heeft op de veiling van Bubb Kuyper te Haarlem (Veiling 52, 19 t/m 22 mei 2015 nr. 2543) een zeldzaam Brabants gelegenheidsdrukwerkje van Petronella Moens verworven, getiteld:
Aan mijn vriend C. Lach de Bêre, bij den glorierijken dood van zyn heldhaftigen vader den hoog welgeboren heer Cyprianus de Bêre, overleden den 14de maart 1814. Te Bergen op Zoom by J. Verkouteren, [z.j. = 1814]. 8 p.  
Bij dit boekje met een diepzwarte papieren omslag is op pagina 9 een extra gedicht toegevoegd van de hand van haar vriendin Adriana Rauws-van Overstraten: Grafschrift op de weledelen geboren heer Ciprianus de Bêre. Het boekje is in bezit geweest van F.A. Holleman. Op de titelpagina staat in potlood: “Zie mijn “Dirk v. Assendelft” en “Zoomvliet” ” FAH. Een tweede exemplaar van dit werkje is in het bezit van het Markiezenhof te Bergen op Zoom.
Titelpagina
Vindplaats: KOD 1814 B.o.Z. 1
 
Cyprianus de Bêre (Steenbergen, omstreeks 1760 - 1814) wiens heldenmoed Petronella Moens in dit dichtwerkje roemt, ging reeds jong als kadet in dienst van het vaderland. In 1787 maakte hij deel uit van het bataljon van generaal-majoor Houston. Hij was aanwezig bij de plundering op 8 november 1787 in Den Bosch, maar werd toen niet beschuldigd van wangedrag. In 1793 nam hij met zijn compagnie grenadiers in België deel aan een veldtocht tegen de Fransen. Na de omwenteling in 1795 verliet hij het leger en leefde als ambteloos burger op zijn buitenverblijf Zoomvliet bij Bergen op Zoom. 
Na het herstel van Nederland in 1813 bood hij zijn diensten aan Koning Willem I aan om het vaderland van de Fransen te helpen bevrijden. Toen het Engelse leger onder sir Thomas Graham, in het begin van 1814, Bergen op Zoom ingesloten had, bedacht De Bêre samen met zijn schoonzoon, J.E. van Gorkum, een plan om de stad bij verrassing te overmeesteren. De aanslag vond plaats in de nacht van 8 op 9 maart 1814. Het lukte de Engelsen om binnen de vesting te komen. Maar door gebrek aan manschappen en ook omdat de kolonnes te weinig samenwerkten moest de stad in de morgen van 9 maart weer worden verlaten. De strijd was hevig. De Bêre, die als gids de tweede kolonne, gelegerd bij de Zoomsluis, over het ijs van de grachten binnenleidde, stortte zwaar gewond op het ijs en viel in handen van de Fransen. Op 14 maart 1814 overleed hij in het bijzijn van zijn zoon Christiaan Lach de Bêre.

Petronella Moens (Kubaard, 16 november 1762 – Utrecht, 3 januari 1843) werd slechtziend als gevolg van kinderpokken. Met behulp van prikletters kreeg ze schrijfonderricht. Haar vader leerde haar de letters door ze met zijn vinger op haar hand te schrijven; Petronella maakte ze vervolgens na op een kussen met spelden. Ondanks haar handicap werd Petronella een bekend schrijfster. Door te dicteren aan een secretaresse kwam een oeuvre van meer dan honderdvijftig titels tot stand waaronder een groot aantal letterkundige en godsdienstige werken. In 1786 kreeg zij een gouden medaille van het bestuur van de Portugese synagoge te Amsterdam voor het dichtstuk Esther dat ze met haar vriendin Adriana van Overstraten (1756-1828) heeft uitgegeven. Moens, die vaak te Bergen op Zoom verbleef, was bevriend met de zoon van Cyprianus, Christiaan, aan wie haar gedicht is opgedragen.

Het los aangehecht vel (pag. 9) is een extra gedicht van de hand van Adriana Rauws-Van Overstraten: Grafschrift op de weledelen geboren heer Ciprianus de Bêre. Zij prijst zijn dapperheid en moed.

Grafschrift
Vindplaats: KOD 1814 B.o.Z. 1

Van Overstraten trad in 1788 als dichteres op met een Eerkrans voor haar geboortestad Bergen op Zoom, dat zij samen publiceerde met Petronella Moens’ Eerkrans voor Aardenburg. De vrouwen hebben elkaar rond 1780 in Bergen op Zoom leren kennen en hebben samen verschillende werken uitgegeven. Dit citaat afkomstig uit Eerkrans voor Bergen op den Zoom van Van Overstraten maakt duidelijk dat heldenmoed niet alleen was voorbehouden aan Cyprianus de Bêre.

Geen harnas, geen helmet deedt ooit mijn volk verbleeken, 
Een eerloos leven was te laag voor hunnen geest. 
Nooit is het heilig recht voor ’t onrecht hier bezweeken, 
Hoe bleev een Bergenaar geacht, bemint, gevreest! 
 
Geïnteresseerd? Dit gelegenheidswerkje met de vindplaats KOD 1814 B.o.Z. 1 kunt u inzien in de Raadpleegruimte. 

Bron
Ans J. Veltman- van den Bos, Petronella Moens (1762-1843), Nijmegen, 2000. Vindplaats: CBM LET V1 BOS 2000.